Atmeydanı’nda Ölüm

17. Yüzyıl İstanbul'unda Toplumsal Cinsiyet, Hoşgörü ve İhtida

YAZAR(LAR) :
Marc David Baer

ÇEVİREN: Pınar Yanardağ

DİL: Türkçe

KATEGORİ: Tarih
SAYFA SAYISI: 180
ÖLÇÜ: 16,5 x 24 cm.
BASKI: 1. Baskı ,2016-05-06 00:00:00
ISBN: 9786055250959
FİYAT: 120 TL

Marc David Baer’in çeşitli akademik dergilerde yayımlanan makalelerinden oluşan Atmeydanı’nda Ölüm, Osmanlı tarihinin kara deliği olan 17. yüzyıla odaklanıyor. Yarısı IV. Mehmed’in iktidarıyla geçen bu yüzyıl, hoşgörünün ortadan kalktığı, din içi ve dinler arası ilişkilerde şiddetin yükseldiği bir dönemdi.

Baer, daha Müslüman bir toplum oluşturulması için şiddeti gerekli gören, köktendinci Kadızâdeli hareketinin bu dönemde zirveye çıkışının nedenlerine yakından bakıyor ve bu hareketin etkisi altına giren devletin yürüttüğü yaygın İslamlaştırma çabalarını farklı örnekler üzerinden ele alıyor.

1660 yılında İstanbul’da, özellikle Hıristiyan ve Yahudilerin yoğun olarak yaşadığı mahalleleri etkileyen büyük yangının Osmanlı hanedanı nazarında şehrin İslamlaştırılması için bir fırsat yarattığını öne süren Baer’e göre, kadınların eski hayatlarından kurtulma şansı gibi gördükleri ihtida da bu İslamlaştırma çabalarına katkıda bulunuyor. Zina yaptıkları iddia edilen Yahudi bir adamla Müslüman bir kadının idamlarını konu alan makalesinde, bu ağır cezanın toplumsal cinsiyet düzeninin ve dini hiyerarşinin korunmasına hizmet ettiğini gösteriyor. Dönemin vakanüvisleriyle başka tarihçileri karşılaştıran Baer, padişahın iktidarını güçlendirmek amacıyla tarihyazımını kullanarak ideal sultan imgesi çizdirme yönündeki çabalarının sonuçlarını gözler önüne seriyor.

Hoşgörü ve ihtidanın tartışıldığı son bölümde Baer, hoşgörünün temelinde bir eşitsizlik olduğunu, Osmanlı’nın toplumsal cinsiyet, din ve sınıf farklarını bu eşitsizlik üzerinden yönettiğini savunuyor.

Marc David Baer, London School of Economics and Political Science Uluslararası Tarih Bölümü’nde profesör.

İÇİNDEKİLER

Teşekkür 7
Okura Not 9

GİRİŞ
Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaygın ve Devlet Eliyle Yürütülen Ahlâk Geliştirme Kampanyaları
Tabandan Gelen Halk Hareketleri 13
Devlet Öncülüğünde Yukarıdan Aşağıya Politikalar 16
Toplumsal Cinsiyet, Din ve Şiddet 18

BİRİNCİ BÖLÜM
Kadınların İhtida Anlatıları: Erken Modern Osmanlı İstanbul’unda Toplumsal Değişim ve Cinsiyete Göre Kurulmuş Dini Hiyerarşi
İhtida Hikâyelerini İki Kademede Yorumlamak 28
İstanbul’da Cinsiyete Göre Kurulmuş Dini Hiyerarşi 31
Toplumsal Sınırların Geçirgenliği ve Tarihsel Bağlam 35
İslam’ın Şerefiyle Müşerref Olmak: Osmanlı İhtida Anlatıları 40
İhtida Hakkındaki Osmanlı Fetvaları ve Kanunları 41
“Kocam İhtidayı Reddetti ve Kadı Bizi Boşadı”: Özgür Kadınların İhtidası 43
“Cariyemken Aynı Zamanda Karım Oldu”: Cariyelerin İhtidası 48
“Beni Bir Kâfire Satılmaktan Kurtarın”: Cariyelerin İhtidası ve Hiyerarşinin Sürdürülmesi 50
Sonuç: Kısmi Özgürleşme, Devam Eden Hiyerarşi 54

İKİNCİ BÖLÜM
Büyük 1660 Yangını ve İstanbul’daki Hıristiyan ve Yahudi Mekânlarının İslamlaştırılması
Tarihsel Bağlam: Bunalımlar Dönemi 62
İslamlaştırma: Otoritenin Sembolü 66
Osmanlı Yenilikçiliği ve Kiliselerle Sinagogların Statüsü 69
Yahudi Mahallelerinin İslamlaştırılması 72
Hıristiyan Mahallelerinin İslamlaştırılması 78
Hıristiyanlar ve Yahudiler Arasında Yapılan Ayrım 81
Sonuç 85

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Atmeydanı’nda Ölüm: IV. Mehmed Döneminde Cinsiyete Dair Politikalar ve Hukuk Kültürü
Olayın Osmanlı Metinlerinde Anlatımı 94
Toplumsal Norm: Ahlâki Suçlarla Şiddete Başvurmadan Başa Çıkmak 100
On Yedinci Yüzyıl İstanbul’unda Müslümanlar: Şiddet Yoluyla “İyiliği Emredip Kötülükten Menetmek” 103
IV. Mehmed, Sultan Fazileti ve Yahudilerin İhtidası 106
Sultanın İradesi 113

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
On Yedinci Yüzyıl Osmanlı Sarayında Erkeklik, Erkek Fazileti ve Tarih Yazımı
Müslümanların Çoğunlukta Olduğu Toplumlarda Erkekliğin Tarihselleştirilmesi 119
Valide Sultanın Yükselişi, Gazanın Düşüşü ve Köktendinci Kadızâdeliler Hareketinin Etkisi 122
Sultan İbrahim: Kendine ve Kadınlara Hâkim Olma Biçimindeki Erkeklik, 1640-48 126
IV. Mehmed’in Çocukluk Döneminde Tarih Yazımı, 1648-60 131
IV. Mehmed’in Yetişkinlik Dönemi ve Tarihyazımı: Cesurluk, Avcılık ve Savaşçılık Olarak Erkeklik 133
Dini Bütün Gazi Olarak IV. Mehmed 137
Erkek Fazileti ve Tarihsel Hafıza: Kendine Hâkimiyetin Vurgulandığı Erkeklik Modelinin
Geri Dönüşü 141

BEŞİNCİ BÖLÜM
Osmanlı İmparatorluğu’nda Hoşgörü ve İhtida: Andrew Shryock’un Marc Baer ve Ussama Makdisi ile Söyleşisi

Kaynakça 163
Dizin 177

BENZER KİTAPLAR

Katolik güçlerin I. Elizabeth’e karşı düzenlediği komploları ve suikastları, 1570 yılında Papa’nın onu aforoz etmesi izledi. Hem ülke içinde hem […]

YAZAR(LAR) Jerry Brotton, 120 TL

Sultan ve Kraliçe: Elizabeth’in İslam Dünyasiyla İlişkilerinin Anlatilmamiş Hikâyesi

YAZAR(LAR) Jerry Brotton,

Osmanlı İmparatorluğu’nda Emek ve İktidar kitabında Can Nacar, 1872-1912 yılları arasında tütün işçilerinin çalışma deneyimlerine ve bu bağlamda işyeri yöneticileri […]

YAZAR(LAR) Can Nacar, 50 TL

Osmanlı İmparatorluğu’nda Emek ve İktidar:Tütün İşçileri, İşyeri Yöneticileri ve Devlet 1872-1912

YAZAR(LAR) Can Nacar,

Halkın Fermanı kitabında Burak Akçapar, Osmanlı İmparatorluğu’na yardım amacıyla gelen Mukhtar Ahmed Ansari önderliğindeki Hint Tıp Heyeti’nin gönderilmesinde rol oynayan […]

YAZAR(LAR) Burak Akçapar, 100 TL

Halkın Fermanı: Balkan Savaşları’nda Hint Müslüman Tıp Heyeti

YAZAR(LAR) Burak Akçapar,

SEPET
0