Sanatlar Platon ve Aristoteles’ten Kant’a, Schiller’e ve günümüzün coşkulu dijitalcilerine, pek çok defa saldırıya uğradı. Jusdanis bize bu tartışmaların geçmişten günümüze çeşitli tezahürlerini, zihin açıcı bağlantılar kurarak anlatıyor.

Gregory Jusdanis bu kitabında güzel bir soru soruyor: Edebiyat neden önemlidir? Aslında bu, edebiyatın ya da genel anlamda sanatın kendini savunmak zorunda ilk kalışı değil. Sanatlar Platon ve Aristoteles’ten Kant’a, Schiller’e ve günümüzün coşkulu dijitalcilerine, pek çok defa saldırıya uğradı. Jusdanis bize bu tartışmaların geçmişten günümüze çeşitli tezahürlerini, zihin açıcı bağlantılar kurarak anlatıyor.

Gerçek ile hayal arasına ayrım koyma yetisi, insanı insan yapan önemli niteliklerden biri. Önceden hiç düşünülmemiş bir şeyi hayal etmek, kendimizi bir başkasının yerine koyabilmek ve daha da önemlisi yeni bir dünya için mücadele edebilmek, işte bu ayrıma dayanır. Edebiyat da bize farklı ilişki biçimlerini ve siyaset yordamlarını hayal edebilme olanağı verir. Peki nasıl?

Bir sanat eseri karşısında, bir şarkı dinlerken, bir film izlerken, bir heykele bakarken, bir şiir okurken, icat edilmiş bir dünyaya girdiğimizi biliriz. Kendi başına değerli olan bu tecrübe, bir yandan da gerçek ve hayali olan arasına koyduğumuz ayrımları keskinleştirir. Jusdanis bunu “edebiyatın parabatik potansiyelini kullanarak sınırların bilenmesi” diye niteliyor ve analizinin merkezine Aristophanes komedyasından ödünç aldığı parabasis kavramını koyuyor. Aristophanes’te koro üyeleri oyunun bir anında bir adım öne çıkar, maskelerini çıkarır ve izleyicilere aktör değil yurttaş olarak seslenirlerdi. Bu âna parabasis denir. Koronun bu ikili rolü—yani hem tiyatrocu hem de şehir devletinin bir mensubu oluşları—sanatın ikili niteliğinin altını çizer: “Hem haz verip hem toplumsal bir amaca hizmet etmek. Bir yandan, hayali bir dünyaya adım atınca daha fazla zevk alır, heyecanlanırız. Öte yandan o kurgusal evrenden geriye, gerçek olana dönüp bakarız, onu oradan eleştirebilir, alternatiflerini görebilir ve hatta onu dönüştürmenin peşine düşebiliriz.” Jusdanis; Aristophanes ve Brecht tiyatrosundan, Kavafis ve Pound şiirlerinden, Mallarmé’nin deneysel yapıtlarından, Pamuk, Hardy, Cheever, Updike, Carver, Paviç, Vizyenos, Zei romanlarından parabasis anlarını bulup çıkararak okuru metinler arasında ilginç bir geziye çıkarıyor.

Prof. Gregory Jusdanis, Ohio State Üniversitesi Yunan ve Latin Dili ve Edebiyatı Bölümünde modern Yunan edebiyatı ve kültürü dersleri veriyor. The Poetics of Cavafy: Eroticism, Textuality, History (1987); Belated Modernity and Aesthetic Culture: Inventing National Literature (1991); The Necessary Nation (2001) kitaplarının yazarıdır. İkinci kitabı, Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür (1998) adı altında Türkçede yayımlandı.